Exercice 1 1. Vérifions que le triangle ABC est équilatéral : On a facilement que A B = B C = C A = 1 2 + 1 2 + 0 2 = 2 AB = BC = CA = \sqrt{1^2 + 1^2 + 0^2} = \sqrt{2} A B = BC = C A = 1 2 + 1 2 + 0 2 = 2 donc le triangle ABC est équilatéral.
2. Les droites (AD) et (BC) sont-elles orthogonales ? On a : A D → ⋅ B C → = ( 0 − 1 ) × ( 0 − 0 ) + ( ( − 1 ) − 0 ) × ( 0 − 1 ) + ( 0 − 0 ) × ( 1 − 0 ) = 1 \overrightarrow{AD} \cdot \overrightarrow{BC} = (0 - 1) \times (0 - 0) + ((-1) - 0) \times (0 - 1) + (0 - 0) \times (1 - 0) = 1 A D ⋅ BC = ( 0 − 1 ) × ( 0 − 0 ) + (( − 1 ) − 0 ) × ( 0 − 1 ) + ( 0 − 0 ) × ( 1 − 0 ) = 1 Donc les droites (AD) et (BC) ne sont pas orthogonales.
3. Calculons C I → ⋅ C J → \overrightarrow{CI} \cdot \overrightarrow{CJ} C I ⋅ C J : On a I ( 1 2 ; 1 2 ; 0 ) I\left(\dfrac{1}{2}; \dfrac{1}{2}; 0\right) I ( 2 1 ; 2 1 ; 0 ) et J ( 1 2 ; − 1 2 ; 0 ) J\left(\dfrac{1}{2}; -\dfrac{1}{2}; 0\right) J ( 2 1 ; − 2 1 ; 0 ) , donc :
C I → ⋅ C J → = ( x I − x C ) × ( x J − x C ) + ( y I − y C ) × ( y J − y C ) + ( z I − z C ) × ( z J − z C ) \small\overrightarrow{CI} \cdot \overrightarrow{CJ} = (x_I - x_C) \times (x_J - x_C) + (y_I - y_C) \times (y_J - y_C) + (z_I - z_C) \times (z_J - z_C) C I ⋅ C J = ( x I − x C ) × ( x J − x C ) + ( y I − y C ) × ( y J − y C ) + ( z I − z C ) × ( z J − z C )
= 1 2 × 1 2 + 1 2 × ( − 1 2 ) + ( − 1 ) 2 =\dfrac{1}{2} \times \dfrac{1}{2} + \dfrac{1}{2} \times \left(-\dfrac{1}{2}\right) + (-1)^2 = 2 1 × 2 1 + 2 1 × ( − 2 1 ) + ( − 1 ) 2
= 1 =1 = 1
Déduisons-en une mesure de l'angle I C J ^ \widehat{ICJ} I C J :
cos ( I C J ^ ) = C I → ⋅ C J → ∣ ∣ C I → ∣ ∣ × ∣ ∣ C I → ∣ ∣ \cos(\widehat{ICJ}) = \frac{\overrightarrow{CI} \cdot \overrightarrow{CJ}}{||\overrightarrow{CI}|| \times ||\overrightarrow{CI}||} cos ( I C J ) = ∣∣ C I ∣∣ × ∣∣ C I ∣∣ C I ⋅ C J .
Or, ∣ ∣ C I → ∣ ∣ = ∣ ∣ C I → ∣ ∣ = 2 3 2 = 3 2 ||\overrightarrow{CI}|| = ||\overrightarrow{CI}|| = \dfrac{\sqrt{2}\sqrt{3}}{2} = \sqrt{\dfrac{3}{2}} ∣∣ C I ∣∣ = ∣∣ C I ∣∣ = 2 2 3 = 2 3 , donc ;
cos ( I C J ^ ) = 1 3 2 × 3 2 = 2 3 \cos(\widehat{ICJ}) = \dfrac{1}{\sqrt{\frac{3}{2}} \times \sqrt{\frac{3}{2}}} = \dfrac{2}{3} cos ( I C J ) = 2 3 × 2 3 1 = 3 2 .
Avec la calculatrice, on obtient : I C J ^ = 4 8 ∘ \widehat{ICJ} = 48^{\circ} I C J = 4 8 ∘ .
4. Calculons les coordonnées du point H :
Le point H est l'intersection de la droite ( C I ) (CI) ( C I ) et du plan P \mathcal{P} P normal à la droite ( C I ) (CI) ( C I ) passant par I. On choisit pour vecteur normal de P \mathcal{P} P le vecteur n → = 2 C I → \overrightarrow{n} = 2\overrightarrow{CI} n = 2 C I qui a pour coordonnées ( 1 ; 1 ; − 2 ) (1; 1; -2) ( 1 ; 1 ; − 2 ) .
L'équation de P \mathcal{P} P est donc de la forme : x + y − 2 z + d = 0 x + y - 2z + d = 0 x + y − 2 z + d = 0 . Pour trouver d d d , on dit que :
J ∈ P ⟺ 1 2 − 1 2 + 0 + d = 0 ⟺ d = 0 J \in P \Longleftrightarrow \dfrac{1}{2} - \dfrac{1}{2} + 0 + d = 0\\ \Longleftrightarrow d = 0 J ∈ P ⟺ 2 1 − 2 1 + 0 + d = 0 ⟺ d = 0
D'où, P : x + y − 2 z = 0 \mathcal{P} : x + y - 2z = 0 P : x + y − 2 z = 0 . D'autre part, ( C I ) : { x = t t ∈ R y = t t ∈ R z = − 2 t + 1 (CI): \left \lbrace \begin{matrix} x = t \quad\quad{\phantom{t\in\mathbb R}}\\ y = t \quad \quad t\in\mathbb R\\ z = -2t + 1 \quad \\ \end{matrix} \right. ( C I ) : ⎩ ⎨ ⎧ x = t t ∈ R y = t t ∈ R z = − 2 t + 1
On injecte l'équation de ( C I ) (CI) ( C I ) dans l'équation de P \mathscr{P} P et on trouve : t + t − 2 × ( − 2 t + 1 ) = 0 ⟺ t = 1 3 t + t -2 \times (-2t + 1) = 0 \Longleftrightarrow t = \dfrac{1}{3} t + t − 2 × ( − 2 t + 1 ) = 0 ⟺ t = 3 1 .
On en déduit, H ( 1 3 ; 1 3 ; 1 3 ) H\left(\dfrac{1}{3}; \dfrac{1}{3}; \dfrac{1}{3}\right) H ( 3 1 ; 3 1 ; 3 1 ) .
Pour aller plus loin : Quel rôle joue le point H sur le triangle ABC ?
On remarque que 3 O H → = O A → + O B → + O C → = 3 O G → 3\overrightarrow{OH} = \overrightarrow{OA} + \overrightarrow{OB} + \overrightarrow{OC} = 3\overrightarrow{OG} 3 O H = O A + OB + OC = 3 OG , donc H = G H = G H = G , centre de gravité du triangle A B C ABC A BC .
Exercice 2 1. Montrons que A I = 33 AI = \sqrt{33} A I = 33 :
Première méthode : D'après le théorème de la médiane, on a : AB 2 + AC 2 = 2 AI 2 + BC 2 2 \text{AB}^2 + \text{AC}^2 = 2\text{AI}^2 + \dfrac{\text{BC}^2}{2} AB 2 + AC 2 = 2 AI 2 + 2 BC 2 Donc : AI 2 = AB 2 + AC 2 − BC 2 2 2 AI 2 = 7 2 + 5 2 − 4 2 2 2 AI 2 = 49 + 25 − 16 2 2 AI 2 = 66 2 AI 2 = 33 \text{AI}^2 = \dfrac{\text{AB}^2 + \text{AC}^2 - \dfrac{\text{BC}^2}{2}}{2}\\ \text{AI}^2 = \dfrac{7^2 + 5^2 - \dfrac{4^2}{2}}{2}\\ \text{AI}^2 = \dfrac{49 + 25 - \dfrac{16}{2}}{2}\\ \text{AI}^2 = \dfrac{66}{2}\\ \text{AI}^2 = 33 AI 2 = 2 AB 2 + AC 2 − 2 BC 2 AI 2 = 2 7 2 + 5 2 − 2 4 2 AI 2 = 2 49 + 25 − 2 16 AI 2 = 2 66 AI 2 = 33 D'où : AI = 33 \sqrt{33} 33 cm.
Deuxième méthode : Remarquons d'abord que ( A I ) (AI) ( A I ) est la médiane du triangle ABC issue de A. Identité du parallélogramme : Pour tous vecteurs u ⃗ \vec{u} u et v ⃗ \vec{v} v du plan, on a : ∣ ∣ u ⃗ ∣ ∣ 2 + ∣ ∣ v ⃗ ∣ ∣ 2 = 1 2 ( ∣ ∣ u ⃗ + v ⃗ ∣ ∣ 2 + ∣ ∣ u ⃗ − v ⃗ ∣ ∣ 2 ) ||\vec{u}||^2 + ||\vec{v}||^2 = \dfrac{1}{2}\left(||\vec{u} + \vec{v}||^2 + ||\vec{u} - \vec{v}||^2\right) ∣∣ u ∣ ∣ 2 + ∣∣ v ∣ ∣ 2 = 2 1 ( ∣∣ u + v ∣ ∣ 2 + ∣∣ u − v ∣ ∣ 2 ) En prenant u ⃗ = A B → \vec{u} = \overrightarrow{AB} u = A B et v ⃗ = A C → \vec{v} = \overrightarrow{AC} v = A C , on a : ∣ ∣ u ⃗ + v ⃗ ∣ ∣ = ∣ ∣ A B → + A C → ∣ ∣ = 2 ∣ ∣ A I → ∣ ∣ ||\vec{u} + \vec{v}|| = ||\overrightarrow{AB} + \overrightarrow{AC}|| = 2||\overrightarrow{AI}|| ∣∣ u + v ∣∣ = ∣∣ A B + A C ∣∣ = 2∣∣ A I ∣∣ et ∣ ∣ u ⃗ − v ⃗ ∣ ∣ = ∣ ∣ A B → − A C → ∣ ∣ = ∣ ∣ B C → ∣ ∣ ||\vec{u} - \vec{v}|| = ||\overrightarrow{AB} - \overrightarrow{AC}|| = ||\overrightarrow{BC}|| ∣∣ u − v ∣∣ = ∣∣ A B − A C ∣∣ = ∣∣ BC ∣∣ L'identité du parallélogramme devient alors : ∣ ∣ A I → ∣ ∣ 2 = 1 2 ( ∣ ∣ A B → ∣ ∣ 2 + ∣ ∣ A C → ∣ ∣ 2 − 1 2 ∣ ∣ B C ∣ ∣ 2 ) ||\overrightarrow{AI}||^2 = \dfrac{1}{2}\left(||\overrightarrow{AB}||^2 + ||\overrightarrow{AC}||^2 - \dfrac{1}{2}||BC||^2\right) ∣∣ A I ∣ ∣ 2 = 2 1 ( ∣∣ A B ∣ ∣ 2 + ∣∣ A C ∣ ∣ 2 − 2 1 ∣∣ BC ∣ ∣ 2 ) L'application numérique donne : A I 2 = 1 2 ( 7 2 + 5 2 − 1 2 × 4 2 ) = 33 AI^2 = \dfrac{1}{2}\left(7^2 + 5^2 -\dfrac{1}{2} \times4^2\right) = 33 A I 2 = 2 1 ( 7 2 + 5 2 − 2 1 × 4 2 ) = 33 D'où : AI = 33 \sqrt{33} 33 cm. 2. a) Pour quelle valeur du réel m le vecteur m M A → + M B → + M C → m\overrightarrow{MA} + \overrightarrow{MB} + \overrightarrow{MC} m M A + MB + MC est-il égal à un vecteur u ⃗ \vec{u} u indépendant du point M ?
m M A → + M B → + M C → = m ( M I → + I A → ) + ( M I → + I B → ) + ( M I → + I C → ) = ( m + 2 ) M I → + m I A → + I B → + I C → ⏟ = 0 → m\overrightarrow{MA} + \overrightarrow{MB} + \overrightarrow{MC} = m(\overrightarrow{MI} + \overrightarrow{IA}) + (\overrightarrow{MI} + \overrightarrow{IB}) + (\overrightarrow{MI} + \overrightarrow{IC}) \\ = (m + 2)\overrightarrow{MI} + m\overrightarrow{IA} + \underbrace{\overrightarrow{IB} + \overrightarrow{IC}}_{=\overrightarrow{0}} m M A + MB + MC = m ( M I + I A ) + ( M I + I B ) + ( M I + I C ) = ( m + 2 ) M I + m I A + = 0 I B + I C
Donc m M A → + M B → + M C → m\overrightarrow{MA} + \overrightarrow{MB} + \overrightarrow{MC} m M A + MB + MC est indépendant du point M si et seulement si m = − 2 m = -2 m = − 2 .
On obtient alors : u ⃗ = − 2 I A → \vec{u} = -2\overrightarrow{IA} u = − 2 I A .
2. b) Déterminons l'ensemble F \mathcal{F} F des points M du plan tels que
− M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 -MA² + MB² + MC² = -25 − M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 :
Transformons − M A 2 + M B 2 + M C 2 -MA² + MB² + MC² − M A 2 + M B 2 + M C 2 afin de faire apparaître le point I. − M A 2 + M B 2 + M C 2 = M I 2 + ( − I A 2 + I B 2 + I C 2 ) + 2 M I → ⋅ ( − I A → + I B → + I C → ) ⏟ = 0 → = ( M I 2 − 2 M I → ⋅ I A → + I A 2 ) + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 ) = ( M I → − I A → ) 2 + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 ) \scriptsize -MA^2 + MB^2 + MC^2 = MI^2 + (-IA^2 + IB^2 + IC^2) + 2\overrightarrow{MI} \cdot \underbrace{\left(-\overrightarrow{IA} + \overrightarrow{IB} + \overrightarrow{IC}\right)}_{=\overrightarrow{0}} \\ = \left(MI^2 - 2\overrightarrow{MI} \cdot \overrightarrow{IA} + IA^2\right) + (-2IA^2 + IB^2 + IC^2) \\ = \left(\overrightarrow{MI} - \overrightarrow{IA}\right)^2 + ( -2IA^2 + IB^2 + IC^2) − M A 2 + M B 2 + M C 2 = M I 2 + ( − I A 2 + I B 2 + I C 2 ) + 2 M I ⋅ = 0 ( − I A + I B + I C ) = ( M I 2 − 2 M I ⋅ I A + I A 2 ) + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 ) = ( M I − I A ) 2 + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 )
Or, on remarque que − 25 = − 33 + 2 2 + 2 2 = − I A 2 + I B 2 + I C 2 -25 = -33 + 2^2 + 2^2 = -IA² + IB² + IC² − 25 = − 33 + 2 2 + 2 2 = − I A 2 + I B 2 + I C 2 , donc :
− M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 ⟺ ( M I → − I A → ) 2 + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 ) = − I A 2 + I B 2 + I C 2 ⟺ ( M I → − I A → ) 2 − I A → 2 = 0 ⟺ M I → ⋅ ( M I → − 2 I A → ) = 0 \scriptsize -MA^2 + MB^2 + MC^2 = -25 \Longleftrightarrow \left(\overrightarrow{MI} - \overrightarrow{IA}\right)^2 + (-2IA^2 + IB^2 + IC^2) = -IA^2 + IB^2 + IC^2 \\\Longleftrightarrow \left(\overrightarrow{MI} - \overrightarrow{IA}\right)^2 - \overrightarrow{IA}^2 = 0 \\ \Longleftrightarrow \overrightarrow{MI} \cdot \left(\overrightarrow{MI} - 2\overrightarrow{IA}\right) = 0 − M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 ⟺ ( M I − I A ) 2 + ( − 2 I A 2 + I B 2 + I C 2 ) = − I A 2 + I B 2 + I C 2 ⟺ ( M I − I A ) 2 − I A 2 = 0 ⟺ M I ⋅ ( M I − 2 I A ) = 0
Soit J J J le point du plan tel que I J → = − 2 I A → \overrightarrow{IJ} = -2\overrightarrow{IA} I J = − 2 I A
On a donc que :
− M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 ⟺ M I → ⋅ M J → = 0 -MA^2+ MB^2 + MC^2 = -25 \Longleftrightarrow \overrightarrow{MI} \cdot \overrightarrow{MJ} = 0 − M A 2 + M B 2 + M C 2 = − 25 ⟺ M I ⋅ M J = 0 .
F \mathcal{F} F est donc le cercle de diamètre [ I J ] [IJ] [ I J ] .